Là 1 vị đại tướng tài năng, đức độ dưới trướng Bình Định Vương Lê Lợi, ông được xem như “Khai quốc công thần” của nhà Hậu Lê và từng phò tá đến 4 đời vua, 1 kỷ lục trong lịch sử Việt Nam.
Bằng tài cầm quân xuất trận của mình, Nguyễn Xí đã đào tạo được một “đội quân” thiện chiến, đáng sợ nhất trong lịch sử, khiến cho kẻ thù phải kinh hồn bạt vía:
Trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, đàn chó săn gồm hơn 100 con của ông đã trở thành 1 đoàn khuyển quân đầy uy lực. Do được huấn luyện chu đáo, điều khiển bằng nhạc hiệu nên từ ăn, ngủ, tấn công, chúng đều theo hiệu lệnh.
Những lúc nghĩa quân bị vây hãm, hết lương thực, đàn chó đi săn thú, bắt chim về làm thức ăn. Khi xung trận, Nguyễn Xí điều khiển bầy chó lăn xả vào trận làm quân giặc hoảng sợ. Thậm chí, đến viên tướng nhà Minh là Mã Kỳ, mỗi khi nghe đến đội quân khuyển của ông lại kinh hãi.
Có lần, Nguyễn Xí cho buộc vào cổ đàn chó những chiếc đạc ngựa, khi chó chạy sẽ phát ra tiếng kêu như kỵ mã. Ban đêm, ông dẫn quân đến vây trại giặc Minh rồi cho đánh trống reo hò ầm ĩ, xua chó chạy quanh trại.
Quân Minh nghe tiếng đạc ngựa, lại thấy tiếng trống thúc, quân reo rất hốt hoảng tưởng bị tấn công, nhưng không rõ binh lực thế nào nên không dám ra đánh. Chúng đành dùng cung nỏ bắn ra như mưa. Cứ làm như vậy đến gần sáng, nghĩa quân thu nhặt được hàng vạn mũi tên.
Trong 10 năm kháng chiến gian khổ, ông cùng đàn chó của mình tham gia nhiều trận đánh quan trọng như cuộc vây hãm thành Đông Quan, hạ thành Xương Giang, hay như chiến dịch tiêu diệt và bắt sống gần 10 vạn quân Minh sang tăng viện năm Đinh Mùi (1427).
Ngày nay, đền thờ Nguyễn Xí được xây dựng tại Nghệ An. Nơi đây được công nhận là di sản cấp quốc gia, có giá trị kiến trúc với tuổi thọ hơn 500 năm. Đồng thời, lễ hội đền Nguyễn Xí thường diễn ra vào ngày 30 tháng giêng âm lịch hàng năm, nhằm tưởng niệm và ghi nhớ công ơn của ông.
